Ülkemizin %66’sı 1. ve 2. derece deprem tehlikesi içerisinde yer almakla birlikte; su taşkınları, toprak kayması, kaya düşmesi, çığ vb. diğer doğa kaynaklı afetler ile teknolojik ve insan kaynaklı afetler bakımından yüksek derecede risk yaşayan bir coğrafya üzerinde bulunmaktadır.
Ülkemizde afetselliğin böylesine çeşitli olması ve yoğun yaşanması ciddi sayıda can kayıpları, doğrudan ve dolaylı ekonomik kayıplar ile sosyal ve fiziksel kayıplara yol açmaktadır.
Yurtiçi ve yurtdışında başta deprem olmak üzere olası afetlerde iyi eğitilmiş ve ihtiyaca uygun donatılmış ekipler aracılığıyla en kısa sürede enkaza yönelik medikal kurtarma hizmetlerinin sunulması, hızlı ve güvenli şekilde hasta/yaralı naklinin sağlanması, nakil sonrasında acil tedavi ünitelerinin ve hizmetinin temini ile tüm bu işler için gerekli profesyonel yönetim organizasyonunun oluşturulması amacıyla, Sağlık Bakanlığı Makamının 30.12.2003 tarih ve 5442 sayılı olurlarıyla “Afetlerde Sağlık Organizasyonu Projesi” uygulamaya konulmuş ve Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE) oluşturulmuştur.
Afetlerde Sağlık Organizasyonu Projesi ile ilk etapta Sivil Savunma Arama Kurtarma Birliklerinin bulunduğu Adana, Afyon, Ankara, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, İstanbul, İzmir, Samsun, Sakarya ve Van olmak üzere 11 Bölge ilinde UMKE kurulmuş, daha sonra 21 Bölge koordinatörlüğünde 81 ilde çalışmalara devam edilmiştir. Ülkemizde son yıllarda yaşadığımız, çok sayıda can kaybı ve tahribata yol açan 24 Ocak 2020 Elazığ Depremi, 30 Ekim İzmir Depremi ve son olarak 6 Şubat 2023’de Kahramanmaraş merkezli depremlerde edilen tecrübeler ışığında Bakanlığımızın afete müdahale kapasitenin artırılması ve afetlerde sağlık hizmetlerinin etkin bir şekilde sunulması amacıyla 17.05.2023 tarihli Bakanlık Makam Onayı ile 30 Bölge Koordinatörlüğü olacak şekilde “Afetlerde Sağlık Hizmetleri ve UMKE Bölge Koordinatörlüğü” olarak yeniden yapılandırılmıştır.
UMKE Yurtiçi ve Yurtdışında meydana gelebilecek afet ve acil durumlarda acil sağlık hizmetine ihtiyaç duyan kazazede/afetzedelere olay yerinde başlayarak ambulansa veya bir sağlık tesisine nakil edilinceye kadar geçen süre içerisinde medikal kurtarma ve acil sağlık hizmeti sunmak üzere, gerekli temel ve ileri eğitimleri almış ve ihtiyaca uygun olarak donatılmış sağlık personelinden oluşan medikal kurtarma ekibidir.
UMKE afet ve acil durumlar dışında KBRN olayları, yangın ve patlamalar, büyük trafik kazaları, toplumsal olaylar, toplu göç ve büyük nüfus hareketleri, ulusal ve uluslararası spor müsabakaları, tehlikeli ve salgın hastalıklar vb. olaylarda da görev almaktadır.
UMKE personeli normal zamanlarda kendi görev yerlerinde (İl Sağlık Müdürlüğü, Hastaneler, Toplum Sağlığı Merkezleri, 112 Başhekimliği, Komuta Kontrol Merkezi, ASH İstasyonları, vb.) asli işlerini yürütür. Afet ve acil durumlarda ise Bakanlık veya İl Sağlık Müdürlüğü Koordinasyonunda yurtiçinde veya yurtdışında icra edilecek medikal kurtarma ve acil sağlık hizmetlerinin sunumunda görev alır.
UMKE’nin sahada sunacağı medikal kurtarma ve acil sağlık hizmetlerinin 7/24 kesintisiz devam ettirilebilmesi amacıyla eğitim, tatbikat ve diğer faaliyetlerine düzenli olarak aralıksız devam edilmektedir. Bu kapsamda Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Koordinasyonunda her yıl aralık ayında 30 Bölge Koordinatörlüğünün Afet/UMKE sorumlularının katılımı ile bir sonraki yılın eğitim, tatbikat ve diğer tüm faaliyetleri planlanarak, Bakan Yardımcılığı Makamından onaylanmak suretiyle 81 İl Sağlık Müdürlüğüne dağıtımı yapılmaktadır.
İl Sağlık Müdürlükleri tarafından yürütülen tüm faaliyetler Onaylanan “UMKE Yıllık Faaliyet Planı”na uygun olarak gerçekleştirilmektedir. Yıllık Faaliyet Planında yer almayan ancak yapılması önem arz eden diğer faaliyetler ise en az 15 gün önceden Genel Müdürlükten onay alınmak suretiyle gerçekleştirilebilmektedir.
UMKE personeli yıl içerisinde gerçekleştirilen eğitim, tatbikat ve diğer faaliyetlerden unvan ve branşlarına uygun olanlara ayrılan kontenjanlara göre katılım sağlamaktadır.
UMKE yurtiçinde veya yurtdışında meydana gelen afet ve acil durumlarda medikal kurtarma hizmetleri ile acil sağlık hizmetleri sunar. Medikal kurtarma hizmetlerinde genellikle 1 hekim ve 4 sağlık personeli (Hemşire, Ebe, AABT, ATT, TST, Sağlık Teknikeri, Anestezi Teknikeri vb. acil müdahale yapabilme kapasitesine sahip personel) özel ekipmanlarla donatılmış (Canlandırma çantası, travma tahtası, kurtarma sedyeleri, Jeneratör, kurtarma vinci, çeki demiri, port bagaj) 4X4 arazi tipi UMKE Medikal Kurtarma Aracı kullanır. Personel aldıkları özel eğitim ve donanımla, imkân ve kabiliyetlerini kullanarak afetzedenin hayatta kalması ve hayatını sağlıklı olarak idame ettirebilmesi için olay yerinde en kısa sürede medikal müdahale yapar.
Medikal müdahalesi yapılan afetzedelerin, ambulanslar ve uygun nakil araçları ile en kısa süre içerisinde ileri tetkik ve tedavilerinin yapılabileceği sağlık tesislerine sevkini sağlar.
UMKE medikal kurtarma hizmetlerinin yanında afetlerin büyüklüğüne göre sahada cerrahi müdahale üniteleri, acil müdahale üniteleri, seyyar hastaneler ve personel barınma üniteleri, mobil komuta merkezleri ve mobil olay yeri yönetim merkezleri kurarak afete müdahale ve iyileştirme faaliyetleri kapsamında sunulacak sağlık hizmetlerinin her aşamasında aktif görev alır.
UMKE tarafından kurulan seyyar hastanelerde tüm branşlardaki Uzman Hekimler ile Pratisyen Hekimler ve özel eğitim almış acil servis, yeni doğan, ameliyathane, yoğunbakım ve servis hemşireleri ve ebeler ile Laboratuvar, Radyoloji, Anestezi ve ortopedi Tekniker/Teknisyenleri ile diğer sağlık personeli görev yapmaktadır.