Mart ayı Kolorektal Kanser Farkındalık Ayı olarak tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kabul edilmiş olup bu süre boyunca çeşitli etkinliklerle konuya ilişkin farkındalık oluşturulmaya çalışılmaktadır.
Kolorektal kanserler (KRK) dünyada ve ülkemizde yaygın görülen kanser türleri arasında yer almaktadır. Türkiye Birleşik Veri Tabanına göre, ülkemizde bu kanser türleri hem erkeklerde hem de kadınlarda 3. sırada yer almaktadır. Avustralya ve Yeni Zelanda, Avrupa ve Kuzey Amerika'da görülme sıklığı Asya ve Afrika bölgelerine göre daha yüksektir. Bu coğrafi farklılığın önemli etkenlerinin; beslenme tarzı, çevresel maruziyet ve genetik yatkınlık olduğu düşünülmektedir. 40 yaşın altında KRK nadirken, 40-50 yaştan sonra görülme sıklığı artmaya başlamaktadır. KRK vakalarının %85’i 50 yaş ve üzerindedir.
Risk Faktörleri
Kolorektal kanserin kesin sebebi bilinmemekte olup en bilinen risk faktörleri şunlardır;
* Aşırı kilolu veya obez olmak
* Fiziksel olarak aktif olmamak
* Fazla miktarda işlenmiş gıda veya kırmızı et tüketimi
* Sigara dâhil tütün ürünlerinin kullanımı
* İleri yaş
* Ailede benzer kanser öyküsü bulunması
* Alkol kullanımı
* Diyabet ve insülin direnci varlığı
* Kolesistektomi
Kolorektal kanserin değiştirilemez risk faktörleri
* Cinsiyet (hem insidans hem de ölüm oranları erkeklerde kadınlara göre önemli ölçüde
daha yüksektir.)
* Irk ve etnik köken
*Kişide kalın bağırsak poliplerinin veya kalın bağırsak kanseri öyküsünün bulunması
*Kişide inflamatuvar bağırsak hastalığı (Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı) öyküsünün varlığı
* Ailede kalın bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri öyküsünün olması
*Kalıtsal bir sendromun varlığı (Lynch Sendromu, adenomatöz ve hamartomatöz polipozis sendromları vb)
* Tip 2 diyabet hastası olunması
* Akromegali varlığı
* Böbrek transplantasyonu geçirmiş olmak
* Androjen yoksunluğu tedavisi almış olmak
*Kistik fibrozis varlığı
*Abdominopelvik radyasyon öyküsünün olması.
Belirtiler
Enfeksiyon, hemoroid, irritabl bağırsak sendromu veya inflamatuar bağırsak hastalığında da sıklıkla izlenebilen aşağıdaki belirtiler, kolorektal kanserin habercisi olabilmektedir
*Bağırsak alışkanlıklarında ishal-kabızlık gibi değişikliklerin meydana gelmesi ve bu değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi
* Bağırsakta tam boşalmama hissi
* Parlak ya da koyu kırmızı kanla karakterize rektal kanama
* Dışkının koyu kahverengi veya siyah görünmesine neden olabilecek kanın varlığı
* Karında şişkinlik, kramp tarzında ağrı veya gaz şikâyeti
* Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı
* Güçsüzlük ve yorgunluk
Tanı:
Diğer kanserlerde olduğu gibi kolon kanserleri de iyice büyüyene kadar belirti vermezler. Bu nedenle amaç, daha kanserde belirti yokken tümörü ortaya koymak olmalıdır. Belirtiler gelişmeden önce bir kişinin kanser için taranması poliplerin ve kanserin erken tanınmasında yardımcı olur. Bu nedenle, 50 yaş üstündeki kişiler izlenmeli ve kolorektal kanser riski artmış olan kişiler daha erken tarama programına alınmalıdır.
Korunma:
Kolorektal kanserini önlemek için atılması gereken en önemli adımlardan biri tarama olmakla birlikte aşağıdaki sağlıklı yaşam davranışlarını uygulamak da sadece kolorektal kanserinden korunmada değil birçok kanserden korunmada da önemlidir:
*Sağlıklı kiloda kalmak ve bunu sürdürmek
* Taze meyve ve sebze ağırlıklı beslenmek.
* Kırmızı ve işlenmiş et tüketimini sınırlandırmak ve daha fazla taze sebze, meyve ve tam tahıl ürünü tüketmek.
* Posa içeriği yüksek besinlerin tüketimi artırmak. Posa içeriği en yüksek besinler sırasıyla; kuru baklagiller, tahıllar, sebze-meyvelerdir.
*Günde 30-60 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite
* Sigara ve alkol kullanmamak.
Taramalar kapsamında ilimizde tüm Aile Sağlığı Merkezlerinde 50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa; kalın bağırsak kanseri taraması gaitada gizli kan kiti yardımıyla hızlı, pratik ve güvenilir şekilde 2 yılda bir ÜCRETSİZ olarak yapılmaktadır. 50 yaşından sonra her 10 yılda bir de kolonoskopi önerilmektedir. Siz değerli vatandaşlarımızı bu testi yaptırmaya davet ediyorum.
Hayatınız bizim için değerlidir.
Unutmayın, Erken Teşhis Hayat Kurtarır.
Dr. Sedat KAVAS
İl Sağlık Müdürü